امروزه بحث سد سازی در ایران موافقان و مخالفانی دارد نظیر سد کتوند، جم شیر ،کارون و… برخی معتقدند که:سد سازی از عوامل تخریب محیط زیست به شمار می رود که آسیب جبران ناپذیری به آبخیزها، کوهستان ها، جنگل ها ورودخانه ها تا سیلاب دشتها، دهانه ها، تالاب ها، دریاچه ها و دریاهای کشور وارد کرده است. سد سازی فعالیتی بیابان زا به شمار می رود. هر سد سالانه بخشی از آب تجدید پذیر کشور را تبخیر می کند و سالانه تا ۵ میلیارد متر مکعب یا بیشتر از آب تجدید پذیر کشور از پشت سدها تبخیر می شود. سدها سبب تخریب یا تهدید جدی اکوسیستم های آبی و زیستگاههای وابسته به آن در تالاب ها و دریاچه های کشور شده اند.

گفتگو خبرنگار ساورزنیوز با دکتر امیررضا بهره بر،پژوهشگر و مدرس دانشگاه پیرامون سد سازی در ایران

سد ساز چه فوايد ی برای کشور ایران دارد؟

ساورزنیوز/ امیررضابهره بر:کشور ایران جز مناطق خشک دنیا هست و متوسط میزان بارندگی در آن یک سوم متوسط بارندگی سالانه جهانی هست.

کشوری که کمتر از ۲۰ درصد از منابع آب های زیر زمینی استفاده می کند ایمن هست و اگر این میزان به ۴۰ درصد برسد در بحران و خطر بزرگی هست اما در ایران این میزان به ۸۵ درصد رسیده و این یعنی فاجعه ملی، و از طرفی با بحران فرونشست زمین و ساختمان ها خصوصا در کلان شهرها باید دست و پنجه نرم کنیم وامروزه شاهد فرونشست زمین در بیشتر مناطق هستیم

سدها منابع آبي قابل اطميناني را فراهم ميكنند، مناطق اطراف را از سيلاب ها محافظت مي كنند، و يك انرژي پاك را نيز فراهم مي نمايند. سدها در عرض رودخانه ساخته شده و مانع جريان آب و آب را نيز در بالاي رود ذخيره مي کنند. مخازن، آب را براي کاربرد در خانه ها و مزارع در فصول خشک سال ذخيره و اجازه مي دهند تا مردم در بيابان ها و ساير مناطق خشک و خشن نيز ساکن شده وبه کشاورزي  و دام پروری و ماهیگری  بپردازند. و از همه مهمتر اینکه ایران کشوری خشک می باشد و حتما نیاز هست که اب برای فصول خشک سال ذخیره و مدیریت شود و اینکه حال چندین کلان شهر و شهر و روستا اب شرب را از سدها دریافت می کنند و مطمعنا در آینده ای نزدیک شهرها و روستاهای بیشتری نیازمند برداشت آب شرب از این سدها می باشند و تنها راه نجات تامین آب شرب مردم اکثر نقاط ایران همین سدها می باشند. سدها علاوه بر تهيه محيطي پايدار و تهيه آب در طول سال، سبب توليد انرژي کنترل سيلاب مي گردند. ذخاير آب منجر به جذب توریسم و بازی های ورزشی مانند  قايقران ها و فرصت هاي تفرجي با ارزش مي باشند.

مزیت انرژي هيدروالكتريك (توليد برق توسط انرژي آب) از دو منبع عمده ي ديگر توليد برق، يعني سوخت فسيلي و انرژي هسته اي به مراتب بهتر است

رودخانه ها همواره جريان خواهند داشت، بنابرين انرژي هيدروالكتريك، قابل تجديد مي باشد. منابع قابل تجديد مي توانند بدون اينكه به طور کامل مورد استفاده قرار گيرند و تمام شوند، برداشت و بهره برداري شوند. (در مقابل، منابع غيرقابل تجديد در مقياس زماني عمر انسان دوباره پر و تجديد نمي شوند.). انرژي الكتريكي بدون آلودگي مي باشد. سوخت هاي فسيلي آلاينده هايي را به هوا وارد مي كنند و انرژي هسته اي نيز باعث توليد گرماي اضافي مي شود و به طور بالقوه توليدات زائد خطرناكي را توليد مي نمايد. نيروگاههاي آبي توليد برق حدود ۲۴ درصد الكتريسيته ي جهان را توليد مي كنند. تقريباً در تمام رودخانه هاي اصلي جهان، در چندين منطقه از مسير رودخانه، سدهايي ساخته مي شوند. از سال ۱۹۵۰، تعداد سدهاي بزرگ جهان، با ارتفاع بيشتر از ۱۵ متر،  از ۵۷۰۰ مورد به بيش از ۴۱۰۰۰ مورد افزايش يافته اند. هنوز  هم بسياري از کشورهاي در حال توسعه، توان بيشتري براي توليد برق از انرژي آب را دارند. دركشورهاي صنعتي، نيروگاههاي هيدروالكتريك (توليد برق آبي)، بخصوص در نواحي كوهستاني با بارندگي هاي شديد مهم مي باشد. سدها علاوه بر نيروهاي مهاركننده، جريان آب را كاهش داده يا قطع مي كنند. اگر ذخيره آب پشت سد كاملاً پر نباشد، سد مي تواند آب اضافي را نگه داشته و مناطق پايين دست رود خانه را از سيلاب و جريان آب حفاظت نمايد.

سد سازی چه معایبی دارد؟

و اما سدها و ذخاير آبي باعث بروز مشكلاتي هم مي شوند اما این مشکلات در مقابل بحران بی آبی در این کشور خشک بی آب که آژیر خطر برداشت اب از منابع زیرزمینی آن خیلی وقته به صدا درامده مهم نیست.

در سراسر تاريخچه ي زندگي، کشاورزان براي حاصلخيزي خاک و رشد محصولات، به سيلاب هاي بهاري منظم وابسته بوده اند. بسياري از گونه هاي گياهي وجانوري با شرايط سيلاب ها سازگار شده اند، حتي برخي از آن ها به عنوان بخشي از چرخه ي زندگي شان به سيل نياز دارند. براي مثال، بعضي از درختان صنوبر براي رشد به سيلاب نيازمندند. بسياري از حشرات براي تخم گذاري، باز شدن تخم ها يا دگرديسي، منتظر سيلاب هستند. سيلاب ها همچنين گياهان مرده را به سوي رودخانه ها حمل مي کنند، که بدين طريق غذاي موردنياز براي ماهيان و موجودات زنده ديگر را فراهم مي نمايند. سيلاب هاي بهاره براي تولد بعضي از گونه هاي ماهيان  لازم است. مرغان آبزي به تالاب هاي حاصل از سيلاب ها به عنوان زيستگاهي براي زندگي، وابسته اند.

جريان آب، درجه حرارت و شفافيت يك رود را تغيير مي دهند، آب را نيز از حالت جاري به راكد تبديل مي كنند. يك رود طبيعي دما را نسبتاً همگن نگه مي دارد.

تغييرات درجه حرارت ممکن است بر روي موجودات زنده ي رودخانه اثر بگذارد. زيرا چرخه ي زندگي بسياري از بي مهرگان وابسته به درجه حرارت مي باشد.

ادامه دارد…….